ULICE U PANČEVU: SOKAČE! Svedok istorije

Nekoliko puta kroz istoriju je menjala svoj naziv.

Pre 1891. godine zvala se Jungfer Gasse, odnosno Devojačka ulica.

Od 1891. do 1918. imala je trojezični naziv: na mađarskom Gizela utcza, na nemačkom Gizella Gasse i na srpskom Gizelina ulica.

Blažena Gizela Bavarska (984–1065), poznata još i kao Gizela Ugarska, kao supruga prvog mađarskog kralja Svetog Stefana Mađarskog (975–1038) bila je prva mađarska kraljica.

Kažu da je živela uzorno i pobožno, a Rimokatolička crkva ju je 1975. proglasila blaženom.

Njeno ime, ovog puta samo na srpskohrvatskom, ulica je nosila i kratko posle Prvog svetskog rata, od 1918. do 1921, a onda je preimenovana u Vilzonovu.

To je učinjeno u čast 28. predsednika SAD Vudroa Vilsona (1856–1924), čije se ime u ono vreme pisalo sa „z”.

Vilson je na Mirovnoj konferenciji u Parizu posle Prvog svetskog rata odigrao ključnu ulogu u određivanju granica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Iako poražena, Austrougarska je želela da zadrži sve teritorije, uključujući Bosnu, za šta je imala veliku podršku Vatikana. Sveta stolica je u svim sporovima i ratnim sukobima otvoreno držala stranu Austrougarskoj. Krfska deklaracija o ujedinjenju jugoslovenskih naroda koju su u julu 1917. potpisali srpska vlada i Jugoslovenski odbor izazvala je ogorčenje Vatikana. U mirovnoj noti pape Benedikta XV objavljenoj 1. avgusta 1917. zahtevano je da se očuva Austrougarska i da se na Balkan vrati stanje kakvo je bilo pre balkanskih ratova. Robert Lansing, državni sekretar SAD, uspeo je da ubedi predsednika SAD Vilsona da odbaci mirovnu notu Vatikana, tvrdeći da papin predlog nije pošten i da ne sadrži ništa novo, da je zanemario pitanje Belgije, obnovu Poljske, obeštećenja za razaranja naneta Francuskoj, Belgiji, Srbiji i Crnoj Gori.

U tome je značajnu ulogu imao i Mihajlo Pupin. Pošto su ga Amerikanci i predsednik Vilson veoma cenili, Pupin je bio ličnost preko koje je jugoslovenska delegacija uticala na predstavnike SAD. Angažovan je u svim pitanjima granica, posebno u onim prema Italiji i Austriji, a odigrao je i izvesnu ulogu u odlučivanju o granici prema Mađarskoj.

Za vreme nemačke okupacije (1941–1944) današnje Sokače zvalo se Enges Gasse – Uska ulica.

Od oslobođenja 1944. do 1953. godine Sokače se zvalao Lenjingradska ulica.

U Drugom svetskom ratu nemačke jedinice potpomognute italijanskim i finskim trupama napale su jako dobro utvrđene sovjetske pozicije oko strateški važnog Lenjingrada u SSSR. To je označilo i početak višegodišnje agonije za milione civila i vojnika.

Opsada Lenjingrada je trajala 872 dana, od septembra 1941. do 27. januara 1944. godine, a za to vreme živote je izgubilo preko 800.000 stanovnika ovog grada, što je činilo 40 procenata gradske populacije. Ukupne žrtve su prešle broj od 1.500.000 stradalih. Ako tome dodamo i preko 2.500.000 ranjenih, jasno je o kakvoj se katastrofi radilo. Decenije su bile potrebne da se ovaj nekadašnji carski grad, koji danas znamo kao Sankt Peterburg, oporavi od ratnih trauma i razaranja. Danas u ovom popularnom turističkom centru vodiči prilikom upoznavanja turista s gradom, naročito tokom kišnih dana, upozoravaju turiste da se sklone od stabala u brojnim velikim parkovima, jer se u njima i danas, osamdeset godina kasnije, nalaze zaostali geleri koji privlače munje.

Zbog sukoba između Tita i Staljina, i zategnutih odnosa između Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, 1953. godine ulici je uzeto „rusko” ime i u zvaničnu upotrebu uvedeno ono kojim je u narodu uvek nazivana – Sokače.