Livade, šumice, meandri, u kojima se gnezde ptice, bube, razne živuljke, gde obitavaju ribe velike, raste bilje raznoliko... sve su to bili razlozi da Tamiš, od Jaše Tomića do brane u Opovu, bude proglašen za prirodno dobro

Podrazumeva veliku geološku, biološku, ekosistemsku ili pejzažnu raznovrsnost. Odnosi se na jedinstvenost, retkost ili reprezentativnost nekog prirodnog obeležja ili ekosistema. Prva kategorija se dodeljuje kada je prirodno dobro od opšteg interesa i podleže posebnoj zaštiti.

Ovo sve važi za područje koje se prostire na površini oko Tamiša od 22.633 hektara na teritoriji Zrenjanina, Sečnja, Kovačice i Opova, od kada je Vlada Srbije 27. oktobra 2023. donela Uredbu o proglašenju Predela izuzetnih odlika „Potamišje“ za prirodno dobro I kategorije – međunarodnog, nacionalnog i izuzetnog značaja.

Skriveni živi svet oko TamišaFoto: Pančevac / R. Đerić

Od roda do Pupina

Malo ko je iz Pančeva plovio do Opova i dalje, malo ko je na izlete tamo išao, osim ribolovaca koji love kapitalce i nautičara, starih „tamiških vukova”, od kojih su se neki poput našeg Pančevca Miše Timčenka godinama i na „međunarodnom planu” zalagali da Tamiš bude proglašen i za plovnu reku. Zahvaljujući njemu, ljubitelji reke su nekada imali priliku da učestvuju i u regati koja je do Opova stizala. Sada u tamiške meandre odlazi samo poneki ribolovac.

Susret s rodomFoto: Pančevac / M. Šupica

– Ima kolega koji su i somove od 40 kila kod Opova ulovili. Ja nisam bio ni blizu. Ali skoro nisam išao tamo jer kada branu zatvore, dobiješ samo baru. Ne može se rekom često ni stići gore kad voda stoji – požalio nam se Neša, koji se godinama bavi sportskim ribolovom.

A baš do brane i stiže prirodno dobro, proglašeno pre dve godine. Prirodnjaci su se godinama zalagali da se zaštiti ovo područje. Razlozi su i to što tu ima preko 600 vrsta visokih biljaka, što tu živi oko 50 vrsta insekata, preko 40 sorti riba i više od 10 raznih oblika vodozemaca. Ptica ima i više od 250 vrsta, uz koje živi i oko 60 raznih sisara. A da i u ravnici ima prelepe prirode, svedoči i to što se u ovom delu Banata nalazi četvrtina mesta gde se u Srbiji gnezde strogo zaštićene bele rode. Sve to obitava u jedinstvenom ekološkom mozaiku vlažnih livada, pašnjaka, aluvijalnih šuma, starih rečnih tokova, bara, meandara, slanih livada i šumo-stepa. A i van granica naše zemlje poznat je ovaj deo naše zemlje po području značajnom za ptice (IBA), kao i području značajnom za biljke (IPA). Čak i po jednom čoveku se za ovaj deo Banata zna jer se tu nalazi Memorijalni kompleks Mihajla Pupina u Idvoru.

Rode su i dalje tu

U okviru prirodnih dobara postoje područja s režimom zaštite prvog, drugog i trećeg stepena. U drugi stepen u „Potamišju” ubrajaju se i Srednja i Velika greda u Barandi, a ostatak katastarskih opština u Opovu iz ovog područja spada u treći stepen zaštite. U skladu s tim propisuje se i šta tu mi ljudi ne smemo da radimo.

Ravnica, livade i stepe oko Tamiša – pejzaž za oči i dušuFoto: Pančevac / R. Đerić

U području s režimom zaštite trećeg stepena vlasti mogu da intervenišu radi revitalizacije i razvoja zaštićenog područja, razvoja sela i unapređenja seoskih domaćinstava, uređenja kulturno-istorijskog nasleđa, tradicionalnog graditeljstva, očuvanja tradicionalnih delatnosti lokalnog stanovništva… A ako se već na radi na unapređenju, na takvom mestu, između ostalog, ne sme da se podiže hemijska industrija, ali ni hidroelektrane, niti bilo kakvi hidrotehnički objekti za zahvatanje i transport vode za potrebe izgradnje i rada hidroelektrana, pa ni elektrana na biogas, solarna elektrana ili vetrogenerator, objekti kojima se pregrađuju vodotokovi, turistički objekti, vikendice… Još su stroži uslovi za režim drugog stepena zaštite, koji bi trebalo da se primenjuje u Barandi. Za detalje radoznale upućujemo na član 35 Zakona o zaštiti prirode.

Upliv čoveka na priroduFoto: Pančevac / N. S.

Na radost vlasnika divljih splavova, koji sve više izviru na području, posebno oko mosta u Sefkerinu, na vodotoku Tamiša do brane u Opovu ne važe strogi uslovi za zaštitu prirodnog dobra. Mada, ima drugih zakona koji propisuju da u reke ne bi trebalo da ispuštamo neke materije iz naših toaleta, mlekara, obora, rafinerija bez prerade. Pouzdani izvori tvrde da kod onih koji obitavaju po tamiškim splavovima, sve od Pančeva do Opova, prerade otpadaka nema.

Srećom, naše rode se ne daju jer sretali smo ih na našim putešestvijama do Opova. A ako se uputite Tamišom ili uz njega do Opova, tek ćete shvatiti da je ova naša banatska reka nešto više od zelene vode okovane betonskim kejom u Pančevu.

(Pančevac / Nevena Simendić sa saradnicima)