Dokumenti i fotografije, pisma i razglednice, umetnička dela, kako je izgledao umetnikov atelje i ko mu je pozirao, faktografske, ali i manje poznate detalje života Uroša Predića, donosi izložba kojom Istorijski arhiv u Pančevu obeležava 70 godina od njegove smrti.
Izloženo svedoči o životu i radu umetnika u Pančevu i van ovog grada, kao i o članovima njegove porodice, kolegama, prijateljima i savremenicima. Većim delom bogata građa o jednom od naših najznačajnijih slikara druge polovine 19. i prve polovine 20. veka, otkupljena je od kolekcionara, a posebno se izdvaja originalni crtež, „Čovek s ukrštenim prstima”, datovan septembra 1908. godine, s inicijalima slikara.
Kao istaknuti predstavnik akademskog realizma, Predić je ostvario veliki broj umetničkih dela, ali je i ostavio mnoštvo pisanih dokumenata. Saznanja kako je proteklo njegovo školovanje u Pančevu, kako je stvarao ikonostase i potrete građana u južnobanatskoj varoši, pa i kako je podelio svoju zaostavštinu, moguće je upotpuniti upravo zahvaljujući građi iz fondova i zbirki, koje čuva pančevački arhiv. Ona otkriva, napominje arhivistkinja Maja Pujin, autorka izložbe, i manje poznate segmente slikarevog života, neophodne za potpuno razumevanje njegovog stvaralaštva, lokalne istorije i umetnosti grada na Tamišu.
– Među najstarijim izloženim dokumentima su upisnice nekadašnje Više realne škole u Pančevu, izvor podataka o školovanju slikara i njegove starije braće, tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 19 veka. Nekoliko pisama koja petorica braće Predić upućuju jedni drugima, ali i majci Mariji, u velikoj meri otkrivaju porodičnu privrženost i toplinu što je obeležila njihove živote. Posebnu skupinu čine pisma koja je Uroš iz Beograda upućivao vajarki Vukosavi Vuki Velimirović u periodu od 1924. do 1929. godine dok je ona boravila u Parizu – otkriva Maja Pujin, autorka postavke „Život i stvaralaštvo Uroša Predića u dokumentima istorijskog arhiva u Pančevu” koji čuva i kolekciju umetnikove prepiske.
Printscreen/Detalj sa slike Uroša Predića
Pred publikom su tako i pisma koja je Prediću upućivao sveštenik Cvetko Popović iz Detroita, a svedoče da je slikar bio cenjen i van granica tadašnje države, kod ondašnjih doseljenika u Ameriku. Takođe, iz njih se saznaje, skreće pažnju Pujin, da je i čuveni vajar Ivan Meštrović, upravo preko Popovića, želeo da uspostavi vezu sa Predićem. Još jedan značajan dokument iz pera savremenika je pismo Alfreda Kulija, slikara i publiciste, koji iznosi pozitivno mišljenje o umetnikovim ranim delima, posebno se osvrćući na slikareve studije u Beču kod prof. Kristijana Gripenkerla.
Poslednje godine Predićevog života, pa i period nakon smrti, osvetljava dokumentacija nastala u prepisci Emilije Đukić, usvojenog deteta njegovog najmlađeg brata Josifa. Ona je u godinama pred slikarevu smrt postala njegova pravna zastupnica, vodeći prepisku sa predstavnicima Dobrotvornog fonda „Uroš Predić” iz Orlovata, čija je želja bila da osnuju muzej posvećen Prediću. Emilija je zastupala i njegove naslednike u prodaji nasleđene nepokretne imovine koja se nalazi u Orlovatu. U galeriji Istorijskog arhiva u Pančevu izložena je i mala kolekcija fotografija Pančevaca, portretisanih u periodu Drugog svetskog rata i nekoliko godina po njegovom završetku, a posebno su zanimljivi snimci članova ovdašnjih poznatih porodica.
–Takođe, Predić je ostavio i zapis o svom najmonumentalnijem delu u Pančevu, ikonama za ikonostas Preobraženske crkve, koji se čuva u Zbirci profesora Đorđa Živanovića. Na koncu, iako je Uroš Predić zauzeo jednu od najistaknutijih pozicija u srpskom slikarstvu, nadaleko poznat po svojim radovima kojima prikazuje sve vrline i mane svog naroda, proučavanjem dokumenata, pisama, fotografija što svedoče o njegovom životu, stiče se slika o izuzetno brižnom i savesnom čoveku, koji će ostati upamćen kao omiljeni čika Uroš – ističe arhivistkinja Maja Pujin.
(Pančevac/Politika)
